MODA, GJINIA DHE SHOQËRIA

1 minut 60 sekonda lexim

Moda ka qenë gjithmonë një pasqyrë e ndryshimeve, normave dhe vlerave shoqërore.

Në të kaluarën, veshja ndahej strikt sipas gjinisë - në burra dhe gra, që pritej t'i përmbaheshin stileve të caktuara. Moda e meshkujve theksoi praktikalitetin dhe autoritetin, permes kostumeve, pantallonave dhe ngjyrave të qeta, ndërsa moda e femrave fokusohej tek bukuria dhe modestia, duke shfaqur fustanet, fundet dhe elementet dekorative. Megjithatë, të dhënat historike tregojnë se burrat dikur mbanin funde, një element që vazhdon në veshjet tradicionale të disa kulturave dhe nacionaliteteve. Është interesante, se burrat ishin gjithashtu të parët që mbanin taka gjatë shekullit të 17-të, pavarësisht se më vonë u perqeshën se dukeshin shumë femërore. Iniciativa e Amelia Bloom për ti futur pantollat në garderobën e femrave ne shekullin 19-të ishte pa sukses, sidomos kur periudha Viktoriane paraqiti veshje me konzervative për femra. I vetmi element mashkullor i adaptuar, ishte xhaketa per kalërim.

Këto dallime ishin të rrënjosura thellë në normat kulturore, ku shoqëri të ndryshme kishin praktikat e tyre specifike të veshjeve në bazë gjinore. Për shembull, shoqëritë perëndimore panë burra me pantallona dhe gratë me funde, ndërsa kulturat lindore kishin versione specifike gjinore të veshjeve tradicionale si kimonot dhe sarit. Në disa periudha, ligjet madje diktonin se çfarë mund të vishnin njerëzit, duke theksuar dallimet si klasore ashtu edhe gjinore.

Fillimi i shekullit të 20-të pa ndryshime në këto norma të ngurta, veçanërisht me ardhjen e të drejtës së votës së grave dhe lëvizjen flapper të viteve 1920, që çliroi gratë të adoptonin funde më të shkurtra dhe silueta më të lirshme. Dy Luftërat Botërore e shkaktuan më tej këtë ndryshim, pasi gratë hynë në fuqinë punëtore dhe kishin nevojë për veshje praktike si pantallonat. Mesi deri në fund të shekullit të 20-të ishte një periudhë kyçe për gjininë dhe modën. 'Veshja e Fuqishme' apo 'Power Dressing' u popullarizua ne vitet e 90-ta, me xhaketa me krahë të theksuar dhe veshje formale për gratë në karierë si avokate, bankiere, etj, që rrjedhimisht erdhi nga veshja e meshkujve.

Transformimi i materialeve theu barrierat midis gjinive

Revolucionarizimi i materialeve në industrinë e modës ka luajtur me të vërtetë një rol të rëndësishëm në thyerjen e barrierave tradicionale të veshjeve midis dy gjinive. Ky transformim është nxitur nga faktorë të ndryshëm duke përfshirë ndryshimet në normat shoqërore, lëvizjet për barazi gjinore dhe përparimet në teknologjinë e tekstilit. Këto përparime kanë sjellë opsione veshjesh më të larmishme, gjithëpërfshirëse dhe të gjithanshme që përkrahin një spektër të gjerë të identiteteve dhe shprehjeve gjinore.

Në vitet 1960, një ndryshim i rëndësishëm kulturor ishte duke u zhvilluar, me lëvizjen për të drejtat civile, lëvizjen feministe dhe lëvizjen kundërkulturore që sfidonin të gjitha normat dhe vlerat tradicionale që mjegullonin modën specifike gjinore. Dizajnerë si Yves Saint Laurent prezantuan veshje ikonike si Le Smoking për grate si dhe lëvizja kundërkulturës përqafoi androgjininë me figura si David Bowie dhe Grace Jones që shtynin kufijtë e normave tradicionale gjinore.

(E para) YSL Le smoking kostum per gra 1966 (E dyta) Grace Jones performon në NY 1977 (E treta) David Bowie - 1973

Në dekadat e fundit, androgjinia dhe moda unisex janë bërë më të zakonshme. Dizajnerë të modës së lartë si Jean-Paul Gaultier, Alessandro Michele, etj, kanë mjegulluar linjat midis modës së meshkujve dhe femrave në kolekcionet e tyre. Rritja e identiteteve non-binary dhe gender-fluid ka ndikuar në modën bashkëkohore, me shumë brende dhe stilistë që krijojnë koleksione që kundërshtojnë standardet tradicionale gjinore. Billy Porter, Janelle Monáe dhe Harry Styles kanë përqafuar modën gender fluid, duke i popullarizuar më shumë këto stile.

(E para) Harry Styles për Vogue 2020 (e dyta) Janelle Monáe për The Femme Dandy 2011 (3) Billy Porter për Grammys 2020

Ndikimi i këtyre ndryshimeve është i dukshëm në pranimin dhe përfaqësimin nga shoqëria e gjerë. Ka rritje të dukshmërisë së identiteteve të ndryshme gjinore në mediat e modës dhe reklamat, duke ndihmuar në ndryshimin e perceptimeve publike. Ndryshimet legjislative dhe të politikave në disa rajone, të tilla si kodet e veshjes neutrale mes gjinive në vendet e punës dhe shkolla, mbështesin më tej lëvizjen drejt gjithëpërfshirjes.